Gdańsk, woj. pomorskie, PL
Brama Żuraw to budowla, którą chyba każdy kojarzy z Gdańskiem. To taki symbol miasta prosto z podręcznika do geografii. Miejscówkę ciężko pominąć, bo wszyscy turyści, zwiedzający Gdańsk, trafiają w końcu na deptak nad Motławą, nad którym góruje charakterystyczna ceglano-drewniana budowla.
Do czego służył gdański żuraw?
Brama Żuraw to zabytkowy dźwig portowy, wybudowany mniej więcej w tym kształcie w połowie XV w.
Machina, ukryta wewnątrz drewnianej części budowli, służyła przede wszystkim do załadunku towarów i balastu na statki. Żuraw był także elementem fortyfikacji i bramą miejską.
Pierwotnie budynek był o jedną kondygnację niższy, niż obecnie. W przyziemiu znajdowały się otwory strzelnicze dla broni ciężkiego kalibru, natomiast na wyższych piętrach – dla broni ręcznej.
Zasadnicza machina dźwigowa składała się początkowo z jednej, a potem z dwóch par drewnianych kół o średnicy około 6 m, wprawianych w ruch przez… robotników chodzących wewnątrz bębna, stąd nazwa „koła deptakowe”.
Dolne koła służyły do przeładunku towarów, które mogły unieść na wysokość do 11 m. Górny bęben, dysponującym wyciągiem na prawie 30 m, służył do stawiania masztów na statkach żaglowych.
Obydwie pary kół mogły dźwignąć około 2 ton ładunku. W Wikipedii podano, że po sprzęgnięciu dolnego i górnego bębna, żuraw mógł podnieść aż 4 tony towaru.
W XVI – XVIII w. Gdańsk nazywano spichlerzem Europy, a ilość towarów, przewijających się przez port był ogromna.
W XVII w. zawijało tu rocznie około 1000 – 1600 statków. W 1618 r. nad Motławą przeładowano jakieś 300 000 ton zboża! Inne popularne wówczas towary eksportowe to m.in. drewno, wosk, miód, piwo, len, konopie, pierze, płótno, saletra, skóry.
Importowano natomiast przyprawy korzenne, owoce południowe, śledzie, wina, skóry wyprawione, sukno.
W XVII i XVIII w. drewniana część bramy była kilkukrotnie przebudowywana.
W XIX w. znaczenie dźwigu portowego zaczęło maleć i pod koniec stulecia służył już tylko do stawiania masztów i podnoszenia ruf niewielkich statków w celu przeprowadzenia koniecznych napraw sterów i śrub napędowych.
Stopniowo budowla straciła też znaczenie obronne, a w murowanej części pojawiły się warsztaty rzemieślników i mieszkania.
Zapraszam do zakupu książeczki “Weronika szuka skarbów” – opowiastki dla dzieci i rodziców, inspirowanej zabawą w geocaching.
Wojna i Żuraw
W 1945 r. Gdańsk został zdobyty przez Armię Czerwoną. Podczas walk cała drewniana część dźwigu spłonęła, a mury wyszły z wojennej zawieruchy zniszczone w 60%.
Sztandarowa i wszystkim dziś znana budowla Gdańska odbudowana została w latach 1956 – 1959 wg. projektu Stanisława Bobińskiego, sporządzonego na podstawie obrazu Antona Möllera z początku XVII w.
W grudniu 1959 r. Żuraw został wpisany do rejestru zabytków pod nr. 71 z 18.12.1959.
A co dziś oferuje nam gdański Żuraw?
Dziś Żuraw jest oddziałem Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku. Nawet nie wiedziałam, ale mechanizm dźwigowy dostępny jest do zwiedzania dopiero od 2003 r.
A co poza tym tam zobaczymy?
We wnętrzach dawnego dźwigu portowego udostępniona jest ekspozycja ukazująca życie gdańskiego mieszczaństwa, nierozerwalnie związanego z morzem i portem.
Zdecydowanie jednak najciekawszy jest właśnie mechanizm dźwigowy. Wielkie drewniane koła robią wrażenie i naprawdę warto je zobaczyć. Nie jest to wprawdzie oryginalna średniowieczna machina, ale zakładam, że tak to właśnie niegdyś wyglądało.
Aż chciałoby się wejść do środka i… podreptać, jak przerośnięty chomik ;]
Być w Gdańsku i nie obejrzeć wnętrzności Żurawia – błąd! ;]
Geocaching
Gdańska Brama Żuraw ma swojego wirtuala. I super, bo bardzo lubię skrytki wirtualne, które w mieście są idealnym, choć limitowanym rozwiązaniem.
- Uplifting Gdansk (GC)
Informacje praktyczne
ładowanie mapy – proszę czekać…
 |
 Narodowe Muzeum Morskie – Spichlerze na Ołowiance |
 |
Statek-muzeum SS ‘Sołdek’ |
 |
Brama Żuraw |
- Muzeum ma świetnie opracowane własne „Informacje praktyczne”. Na stronie znajdziecie wyczerpujące wiadomości dotyczące zwiedzania, godzin otwarcia, cen biletów itd.: Żuraw – Informacje praktyczne.
- Podkreślę tylko, że warto kupić karnety – bilety łączone na zwiedzanie kilku oddziałów NMM, bo to zawsze się opłaca 🙂
Jeśli podoba Ci się ten artykuł, zapraszam do polubienia fanpage’a strony na Facebooku. Będziesz na bieżąco z wszystkimi nowościami.
Źródła (stan na 6.10.2019 r.)
- Wikipedia: Brama Żuraw w Gdańsku, Port morski Gdańsk,
- nmm.pl: Żuraw dawniej i dziś,
- mygdansk.com.pl: Zabytkowy dźwig portowy,
- gedanopedia.pl: Żuraw,
- portgdansk.pl: Gdańsk – historia i współczesność miasta i portu.