Ruiny zamku Rabsztyn

Rabsztyn, powiat olkuski, woj. małopolskie, PL

Nazwa kolejnego Orlego Gniazda, które udało nam się odwiedzić, pochodzi od niemieckiego „Rabestein”czyli „Krucza Skała”.
Wapienna goła skała rzeczywiście jest imponująca, a o historii i dziejach najnowszych zamczyska opowiem w notce poniżej.

Dawne dzieje

Dawno, dawno temu, tak mniej więcej w XIII w., w miejscu dzisiejszego zamku stało drewniane założenie obronne, które za czasów króla Kazimierza Wielkiego zastąpione zostało murowanym zamczyskiem. Zgodnie z powiedzeniem „…zastał Polskę drewnianą, zostawił murowaną”, a jak!

Jego właścicielami było wiele postaci znanych z historii, m.in. książę Władysław Opolczyk, Spytko Melesztyński herbu Leliwa, Andrzej Tęczyński.
Od początku XVI w. Rabsztyn należał do rodziny Bonerów, którzy przez trzy pokolenia pełnili urząd starostów rabsztyńskich.
W tym czasie gościli tu m.in.: w 1556 r. naj­wy­bit­niej­szy pol­ski dzia­łacz re­for­ma­cji Jan Łaski, a w 1574 r. król elekt Henryk Walezy (dezerter z tronu polskiego i późniejszy król Francji). Natomiast w 1580 r. zanotowano, że w Rabsztynie Stefan Batory trzymał swoje… lwy.

Natomiast wielką rozbudowę zamku na początku XVII w., podczas której powstał renesansowy zamek dolny, przypisuje się marszałkowi wielkiemu ko­ron­ne­mu Zyg­mun­to­wi Gon­za­dze Mysz­ko­wskie­mu. Wybudowano wówczas nowoczesny trójskrzydłowy pałac o dwóch kondygnacjach, który mieścił aż 40 pokoi.

Niestety, świetność rabsztyńskiego zamku nie trwała długo. W 1657 r. splądrowały go wojska szwedzkie, a zniszczenia były na tyle poważne, że rezydencji nigdy nie odbudowano, choć częściowo był jeszcze zamieszkany do początków XIX w.
Opuszczone zamczysko wkrótce zaczęło służyć jako źródło materiałów budowlanych. Natomiast uruchomiona we wsi fabryka prochu strzelniczego pozyskiwała saletrę z zamkowych tynków i zapraw kamiennych.
W 2. połowie XIX w. poszukiwacze skarbów wysadzili w powietrze basztę i mury renesansowego zamku dolnego.

Wreszcie w 20-leciu międzywojennym ruiny stały się własnością Za­rzą­du La­sów Pań­stwo­wych, a olkuski oddział Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego podjął pierwsze działania w celu ich ochrony przed dalszą dewastacją.

Współczesna odbudowa i prace zabezpieczające

W 1990 r. zamek stał się własności gminy Olkusz. Od tamtej pory zrealizowano szereg prac, których celem była poprawa stanu ruin: odgruzowano piwnicę pod bramą wjazdową i naprawiono jej sklepienie, uzupełniono i odtworzono część murów, wybudowano drewniane mosty nad fosą i przed bramą, a także odbudowano węzeł bramny i wykonano zabezpieczenie konstrukcyjne murów zamku, w pomieszczeniu na piętrze bramy urządzono niewielką ekspozycję poświęconą historii zamku.
W latach 2012 – 2014 zrekonstruowano część murów zamku górnego i wieży, gdzie powstał taras widokowy. Wykonano także iluminację zamku, parking oraz infrastrukturę turystyczną.

Podoba mi się sposób zabezpieczenia i częściowej odbudowy zamku. Znawcą nie jestem, a i głosy krytyczne czytałam, ale popieram każdą inicjatywę, która prowadzi do odgruzowania, odkrzaczenia i doprowadzenia tego typu obiektów do stanu używalności turystycznej.
Wiem, że nie wszyscy akceptują przeszklony pawilon, mający chronić przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi szczególnie cenne i trudne do zabezpieczenia w inny sposób elementy architektury zamku. Jednak myślę sobie, że najłatwiej jest krytykować, a ja widzę w tym po prostu znak czasu, poza tym… nic nie poradzę na to, że lubię nowoczesność w domu i w zagrodzie, i w średniowiecznym zamku też 😛

Zamek Rabsztyn dziś

Teraz czytam, że – ze względu na kolejne prace remontowe – w 2019 r. zamek będzie niestety zamknięty dla turystów.
Załapaliśmy się więc gdzieś tak pomiędzy. Faktem bowiem jest, że wieża widokowa super, ale tak poza tym, to rzeczywiście dziedziniec wyglądał trochę jak plac budowy. Aczkolwiek nie narzekam, jeśli ma być lepiej.

Z odtworzonej wieży zamkowej rozciąga się rozległa panorama na okolicę, więc wdrapanie się tam należy do obowiązków turystycznych ;]

Fajną sprawą jest audio przewodnik, który możemy odtworzyć na telefonie po odczytaniu stosownych kodów QR. Konieczny jest oczywiście Internet, ale to już niemal standard, więc przynajmniej u nas nie ma problemu.

Oprócz wejścia na zamkową wieżę, zwiedzać można także niewielką ekspozycję poświęconą historii warowni, umiejscowioną w budynku bramnym. Znajdziemy tu m.in. makietę, ukazującą Rabsztyn w czasach świetności (zamczysko musiało być naprawdę imponujące!) oraz elementy architektoniczne i inne, znalezione podczas prac w ruinach.

Rabsztyn to jeden z jurajskich zamków, które wspominam najfajniej. Przede wszystkim wyrazy uznania należą się lokalnemu samorządowi za coraz lepszy stan warowni i dalsze prace. Naprawdę lepszy oszklony pawilon wewnątrz, niż kupa gruzu, w którą nieuchronnie zamienią się niezaopiekowane „trwałe ruiny”.

W promocji zestaw selfie, czyli Verenne, Wiskółka i smoczyca Szkieleta zwiedzają Rabsztyn 😉

Legenda

O zamku w Rabsztynie znalazłam legendę, zbliżoną do opowieści o śpiących rycerzach w Tatrach.
Otóż wedle ludowych bajęd, pod rabsztyńskich wzgórzem ukryty jest drugi – piękniejszy zamek. W jednej z jego komnat śpią chłopczyk i dziewczyna oraz żelaźni rycerze.
Chłopiec ma na palcu pierścień z brylantami, a dziewczyna naszyjnik z pereł. Co roku w Niedzielę Palmową pierścień obsuwa się nieco z palca chłopca, a zaklęci rycerze budzą się z czarodziejskiego snu i ucztują aż do północy.
Gdy pierścień spadnie chłopcu z ręki, czar pryśnie, ale będzie to też oznaczało, że Polsce grozi wielkie niebezpieczeństwo. Żelaźni rycerze ruszą walczyć z wrogami ojczyzny na śmierć i życie.

Geocaching

W okolicy rabsztyńskiego zamku udało się znaleźć dwie skrytki. Przy samym zamku pojemnik się chyba „sfilcował”, bo szukaliśmy dość długo i dokładnie, i się nie udało. Ewentualnie geoślepota, wiadomo, zdarza się ;]

• „Szlak Orlich Gniazd” Rabsztyn-Pieskowa Skała #001 (GC – OC),
• „Szlak Orlich Gniazd” Rabsztyn-Pieskowa Skała #002 (GC – OC).

Informacje praktyczne

• Wszelkie informacje dot. zwiedzania, cen biletów itp. znajdziecie na stronie zamekrabsztyn.pl. Niestety, ze względu na prace budowlane, w 2019 r. zamek nie będzie dostępny dla ruchu turystycznego.
• Poniżej zamku znajduje się darmowy parking, gdzie spokojnie można zostawić auto.
• Ogólnie infrastruktura wokół zamku fajnie wykonana, bo i toaleta jest dostępna, i plac zabaw, fajne miejsce, serio. Warto tam zerknąć, nawet pomimo zamkniętego zamku. Zwłaszcza, że przez cały czas zwiedzać można Chatę Kocjana, o której opowiem w następnym wpisie.

Źródła (stan na 9.03.2019 r.):

• Wikipedia: Zamek w Rabsztynie,
• zamkipolskie.com: Rabsztyn,
• polskieszlaki.pl: Zamek Rabsztyn,
• zamekrabsztyn.pl,
• historia.org.pl: Zamek w Rabsztynie pod Olkuszem. Twierdza na Kruczej Skale na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej.

Jeśli podoba Ci się ten artykuł, zapraszam do polubienia fanpage’a strony na Facebooku. Będziesz na bieżąco z wszystkimi nowościami.