Nieistniejący pałac w Kościelnikach Dolnych

3-1-2018 przez

Kościelniki Dolne, powiat lubański, woj. dolnośląskie, PL

Dolny Śląsk w pałace obfituje. Ponoć jest ich tu więcej, niż we francuskiej Dolinie Loary. Szkoda tylko, że… no cóż… niewielki tylko procent jest w stanie, którym można się szczycić.
A ta notka będzie tym bardziej pesymistyczna, że jej bohater już nie istnieje.

Dlaczego więc w ogóle piszę o pałacu w Kościelnikach Dolnych?

Duch pałacu szuka kontaktu

Trochę tak było, bo trafiłam na niego zupełnymi opłotkami.
Otóż na jednaj z grup na Fejsie zamieściłam link do mojego artykułu o ruinach pałacu w Radostowie Średnim. Pod postem, jeden z członków grupy napisał info, że portal z tegoż pałacu został przeniesiony do lubańskiego ratusza i wmurowany gdzieś w jego wnętrzach. Nooo to trzeba było to sprawdzić, co też oczywiście uczyniłam w pierwszym możliwym terminie.

Zapraszam do zakupu książeczki “Weronika szuka skarbów” – opowiastki dla dzieci i rodziców, inspirowanej zabawą w geocaching.

Na miejscu okazało się jednak, że portal owszem jest, ale nie pochodzi z Radostowa, tylko z pałacu w Kościelnikach Dolnych.

Steinkirch i rodzina von Uechtritz

Kościelniki to wieś, a właściwie trzy wsie, leżące na prawym brzegu rzeki Kwisy, historycznie należące do Śląska. Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1335 r. – wymieniona została w rejestrze dziesięcin nuncjusza papieskiego Galhardusa de Carceribusa.

Kościelniki do 1. połowy XVI w. stanowiły jedną miejscowość, po czym podzielone zostały na trzy wsie: Kościelniki Dolne (Nieder Steinkirch), Kościelniki Średnie (Mittel Steinkirch) i Kościelniki Górne (Ober Steinkirch). Zapewne miało to związek ze zmianami własności i powstaniem poszczególnych majątków.

Co najmniej od 1387 r. wieś należała do rodu von Uechtritz, co zostało zapisane w dokumencie wydanym w kancelarii księżnej świdnicko-jaworskiej Agnieszki.

O jednym chwacie z Kościelników, rycerzu Bernhardzie von Uechtritz wiadomo, że w 1431 r. kierował obroną Lubania podczas drugiego husyckiego oblężenia miasta. Obrońcy trzymali się długo, a ich ostatnim bastionem była stojąca do dziś wieża bracka. W końcu padła i wieża, miasto się poddało, a Bernhard von Uechtritz trafił do niewoli, z której nie dane mu było powrócić. Zmarł podobno w Jaromierzu.

…nastał czas mordu. Nie brano jeńca, walkę prowadzono na śmierć. (…) z hukiem husyci rozbijają bramy i wierzeje klasztornego kościoła

Tyle mrocznych historii, my wracamy do pałacu, którego nie ma.

Zanim zniknął…

Źródło: vogel-soya.de

O pałacu w Kościelnikach Dolnych wiadomo niewiele. Jedyne informacje, na jakie trafiłam pochodzą z tablicy w Muzeum Regionalnym w Lubaniu. Zdjęć budynku też jak na lekarstwo.

No cóż… musi wystarczyć, opowieść sama się nie napisze.

Prawdopodobnie pierwszy renesansowy pałac w Kościelnikach Dolnych wybudowany został w XVI w. Znaczy zapewne wówczas, kiedy familia von Uechtritz podzieliła wieś na trzy części.
Kościelniki Dolne pozostały w rękach Uechtritzów do początku XVIII w. Kto po nich władał majątkiem, nie wiem… W każdym razie w 1875 r. budowla została – z polecenia nowego właściciela – gruntownie przebudowana: wybudowano nowe wejście od strony południowej, powiększono boczne skrzydła. Powstało również założenie parkowe, którego pozostałości możemy oglądać do dziś.

Pałac odchodzi w niebyt

Zespół pałacowy, w skład którego wchodził pałac, park oraz zabudowania gospodarcze, przetrwał II wojnę światową, jednak stopniowo popadał w ruinę.

Dzięki Gosi i jej Mamie (dziękuję bardzo bardzo) dowiedziałam się, że po II wojnie światowej aż do 1970 r. w lewym skrzydle pałacu mieszkały dwie rodziny: jedna na parterze, druga na piętrze. Prawe skrzydło było zniszczone – tam bawiły się dzieci ;]

Mieszkania ogrzewane były piecami kaflowymi, a w kuchni stał duży piec chlebowy.
Wokół pałacu kwitły rododendrony i magnolie.

Na początku lat 70. XX w. obiekt został zinwentaryzowany i, ze względu na pogarszający się stan techniczny, zaproponowano wyburzenie bocznych skrzydeł i wieży nad wejściem. Pozostawić miano sam budynek główny, jednak koniec końców i on został rozebrany.

Zdjęcie z 1971 r.: dziurawy dach, puste oczodoły okien, w dawnych pokojach hula wiatr, a na dziedzińcu pasą się krowy. Ech…

nieistniejący pałac w Kościelnikach Dolnych
Źródło: Muzeum Regionalne w Lubaniu

 

Portal

I tu wracamy do portalu, od którego wszystko się zaczęło.

Renesansowy portal zdobił pałacowe wejście od strony północnej. Wykonany z piaskowca, pochodzi prawdopodobnie z pierwszego pałacu, wybudowanego jeszcze dla Uechtritzów. Znajdziemy na nim datę 1557 oraz cztery herby, patrząc od lewej należące do rodzin : 1 – prawdopodobnie von Schreibersdorf, 2 – tarcza zatarta, herb raczej nie do zidentyfikowania, 3 – von Uechtritz (klucze na tarczy oraz rogi w klejnocie – to na pewno ich herb),  4 – von Debschitz.

Ratusz w Lubaniu, portal z pałacu w Kościelnikach Dolnych

Tablica z muzeum podaje inną kolejność, ale to moja jest prawidłowa.

Swoją drogą, ciekawe, czy klucze w herbie familii von Uechtritz mają coś wspólnego z kluczami w herbie Lubania? Bo wygląd mają zbliżony.

A skąd portal wziął się w lubańskim ratuszu? Ano został wyczochrany z pałacu podczas jego rozbiórki i zabezpieczony właśnie w ten sposób.
W latach 1962 – 1972 (dopiero!) ratusz w Lubaniu przechodził rekonstrukcję po wojennych zniszczeniach. Daty pasują, można więc przypuszczać, że w okolicach 1971 – 1972 r. portal wmurowano jako element… no… stylowego wykończenia wnętrza 😉

Kiedyś w tym miejscu był przedsionek i wejście do Muzeum, teraz wejście jest nieużywane, więc przeciętny zwiedzacz nawet tam nie zagląda. Troszkę szkoda: pałac nie istnieje, portal w miejscu, do którego mało kto trafia… No ale jest, przetrwał, dobre i to!

Czy tylko ja mam wrażenie, że pałac w Kościelnikach Dolnych CHCIAŁ, abym opisała go na blogu? 😉

Informacje praktyczne

 

 

  • Po pałacu w Kościelnikach Dolnych właściwie nie ma śladu. Przy drodze nr 393 na trasie Lubań – Leśna widać jednak park, który od razu budzi podejrzenie, że należał niegdyś do jakiegoś majątku dworskiego. Podejrzenie, jak widać, słuszne.
  • W lubańskim ratuszu mieści się obecnie m.in. Muzeum Regionalne. Jeśli spytacie o portal z Kościelników Dolnych, obsługa na pewno będzie wiedziała, o co chodzi i udostępni do obejrzenia.

Źródła (stan na 13.02.2018 r.):